HISTORIA GMINY
Z kart historii
Miejscowość Ujazd, niegdyś miasto - obecnie wieś, w
średniowieczu znajdowała się na południowo-wschodnim krańcu województwa
łęczyckiego; należała do powiatu brzezińskiego, kościelnie do archidiakonatu
rawskiego; Wraz z sąsiadującymi wsiami Ujazd znajdował się na
północno-wschodnim krańcu wolborskiego skupiska osadniczego.
W bezpośrednim sąsiedztwie Ujazdu występują wsie: na północy
Niewiadów (1283 r.) 21 i Zaosie (1393 r.), na wschodzie Skrzynki (1521r.),
Przesiadłów (1386 r.), Ojrzanów (1285 r.), a na południowym wschodzie Sangrodz
(dawna nazwa to Sangrodź) (1335 r.) - wszystkie w parafii Małecz (1333 r.). Na
południowym zachodzie wsie Bielina (1391 r.) z parafii Chorzęcin (1285 r.) oraz
Olszowa (1379r.) z parafii Rosocha (1391 r.). Do ostatniej parafii mogły
pierwotnie należeć położone na północny zachód od Ujazdu wsie Buków (1417 r.).
i Popielawy (1431 r.), które później występują w składzie parafii Łaznów (1332
r.) erygowanej w 1431 r.
Większe skupisko wsi występuje jedynie na południowym-wschodzie
gdzie wymienione już Skrzynki, Przesiadłów, Ojrzanów, Sangrodz oraz wieś
parafialna Tobiasze wraz z przynależnymi do niej kościelnie Zaborowem,
Komorowem i Starzycami (obecnie ta ostatnia miejscowość jest dzielnicą
pobliskiego Tomaszowa Mazowieckiego) - tworzą łańcuch osiedli oddalonych od
siebie od jednego do dwóch kilometrów i położonych oprócz pierwszej tj.
Skrzynek, nad brzegami Piasecznicy i uchodzącej do niej z lewej strony
bezimiennej strugi. W innych kierunkach najbliższe wsie (Bielina, Olszowa,
Buków), z wyjątkiem Niewiadowa, znajdują się w odległości, od 4 do 5 km .
Pierwsza wzmianka o Ujeździe pochodzi z końca XIII w.
(źródła pisane) W 1283 r. właścicielem wsi Ujazd był Racibor, podłowczy
łęczycki, który tegoż roku kupił od Bolesława II, księcia mazowieckiego wieś
Niewiadów. Synami Racibora byli prawdopodobnie Janusz i Włostow z Ujazdu,
którym to w 1335r. Władysław, książę dobrzyński i łęczycki, sprzedał za 70
grzywien sołectwo we wsi Lubochnia, przy nadaniu prawa średniego dla tej wsi. Janusz,
który był zapewne w 1374r. właścicielem Niewiadowa oraz Wilkucic, położonych w
parafii Budziszewice, prawdopodobnie przy podziale majątku nie odziedziczył w
spadku dóbr ujezdzkich, lecz przypadły one jego bratu - Włostowi.
Na podstawie ksiąg ziemskich łęczyckich i brzezińskich
ustalono. współwłaścicieli Ujazdu z końca XIV i początku XV w. Przeważająca
większość zapisek podaje nazwy spornych miejscowości lub miejsce pochodzenia
strony przeciwnej, a to wyklucza pomieszanie naszego Ujazdu z miejscowością o
takiej samej nazwie, położoną w parafii Tur, należącą w średniowieczu do
powiatu łęczyckiego.
Z Ujazdu brzezińskiego (a należy wiedzieć, że istniał
jeszcze Ujazd położony w parafii Tur) pochodziły następujące osoby: Mikosz vel
Mikołaj, który żył w latach 1388-1405; Andrzej (1393-1414) ; Staszek
(1393-1399); Sułek 1400 r.; Jan (1409-1419); Budek (1417- 1429); Zbilut
(1417-1420); Małgorzata (1417-1438); Stachna i Mirochna, siostry,- 1418 r.;
Stefan - 1419 r. ; Piotr - 1419 r.
Żadna z wymienionych wyżej osób nie była pochodzenia
chłopskiego, gdyż przynależność stanowa tzw. "nieszlachty" jest z
reguły podawana w księgach sądowych grodzkich i ziemskich, w których nie
znaleziono powyższych nazwisk. Musieli być więc współwłaścicielami Ujazdu lub
ich najbliższymi krewnymi, co potwierdzają dokonywane przez nich transakcje.
W 1417 r. wspomniany wyżej Jan odstąpił połowę swej
posiadłości w Ujeździe siostrze Małgorzacie i kuzynowi Zbilutowi z Polanowa.
Wiadomo również, że nowi współwłaściciele byli małżeństwem. W 1419 r. Jan
odstąpił część Ujazdu pozostałą po Bartłomieju Piotrowi (nie mylić z
późniejszym założycielem miasta Ujazdu Piotrem Tłukiem).
Najstarsza dostępna wiadomość o dobrach wyżej wymienionego
Piotra Tłuka herbu Jastrzębiec w Ujeździe pochodzi z 1426 r., kiedy to kupił on
od Stanisława z Ojrzanowa 300 grzywien udziału w Ujeździe i karczmę w
Skoszewach, a ponadto dostał od niego udział w Zaosiu. W 1428 r. był on już
posiadaczem wsi Stary Ujazd i wsi Zaborów oraz części posiadłości zwanej
Ujazdem . 12.04.1429 r. Małgorzata wdowa po Zbilucie z Polanowa, sprzedała mu
swoją część dóbr od rzeki Piasecznicy do wsi Olszowa i zrzekła się wszelkich
praw do całej posiadłości męża w Ujeździe, która sięgała aż do Sangrodza.
Zobowiązywała się również nie korzystać z lasów i pastwisk w posiadłości
Piotra, za wyjątkiem części, którą kupił od Ojrzanowskiego oraz odstąpiła mu
młyn w Ujeździe . Za to otrzymała starą wieś Ujazd leżącą od strony Niewiadowa
oraz prawo do korzystania z lasów i pastwisk.
Do kwietnia 1429 r. uzyskał on prawa do miejscowości zwanej
starą wsią Ujazd oraz do całej części wschodnio-południowej miejscowości zwanej
jedynie Ujazdem, a dalej dla odróżnienia Nowym Ujazdem.
17. V. 1428 r. król Władysław Jagiełło wydał przywilej
lokacyjny w Nowym Mieście Nieszawie. Oryginał dokumentu jest trudny do
odczytania, zachowały się jednak dające się odczytać trzy odpisy: dwa z
pierwszej połowy, a jeden z drugiej połowy XIX w. W akcie tym zakłada miasto w
Ujeździe na Karczowiskach. Miasto na prawie magdeburskim ma nadane roczne
jarmarki na św. Wita (15 czerwca) i św. Lamperta (19 września) oraz targ
tygodniowy co sobota, a osadnicy są zwolnieni z wszelkich opłat na 20 lat.
Okoliczności dotyczące założenia miasta zapewne znacząco
wpłynęły na fakt założenia parafii ujazdowskiej. Dokonał tego arcybiskup
Wojciech Jastrzębiec dnia 5 września 1429 r. w Mnichowcu koło Skierniewic.
Dokonał tego dlatego, że mieszkańcy założonego w lesie miasta Ujazdu,
pobliskich Popielaw i Olszowy z powodu złych dróg i dużej odległości nie mogli
należycie wykonywać praktyk religijnych. Założył więc we wspomnianym mieście
kościół pod wezwaniem św. Wojciecha oraz św. Wita i Krzysztofa. Do parafii
oprócz miast miały należeć wsie: Ujazd, Olszowa i Popielawy. Piotr ze Strykowa
dla nowej parafii ofiarował darowiznę: - 2 łany (60 mórg) ziemi, 3 role i
karczmę koło kościoła. Świątynię stawiano w latach 1422-1436 .
Przekształcenie wsi Ujazdu w miasto nie nastąpiło i nie
mogło nastąpić od razu po wydaniu w 1428 r. przywileju lokacyjnego, ale dopiero
po roku. Stało się tak głównie dlatego, że nie można było przenieść na prawa
miejskie tylko części wsi i należało ją najpierw połączyć w jedną całość, co
też nastąpiło 12 kwietnia 1429r.
Majątek Piotra Tłuka, który od początku lat trzydziestych
rzadko używa przydomka Tłuk, a pisze się przeważnie z Ujazdu, w tych stronach
początkowo był dość skromny. Ujazd nie był także siedzibą władz
administracyjno-państwowych, parafii ani ośrodkiem większego skupiska dóbr.
Dopiero od lat trzydziestych zaczął się szybciej rozwijać. Po 14 kwietnia 1474
r. w bliżej nieznanych okolicznościach (niektóre źródła podają, że został
odsprzedany) przeszedł w ręce Stanisława Warszyckiego, który w 1476 r. odstąpił
go wraz z innymi dobrami Piotrowi Duninowi z Prawkowic herbu Łabędź, który był
podkomorzym sandomierskim, a później wojewodą brzesko - kujawskim.
Wszystkie przywileje nadane miastu zostały powtórzone w 1476
r. przez Kazimierza Jagiellończyka aktem dla Piotra Dunina podkomorzego
sandomierskiego. Król Polski dodał jeszcze dwa roczne jarmarki na 23 czerwca i
10 sierpnia oraz zmienił targ na poniedziałek . W 1474 r. stał już w Ujeździe
zamek, który król powierzył w czasie sporów rodzinnych Piotrowi Wspinkowi z
Będkowa do czasu sejmu. W 1484 r. król Kazimierz Jagiellończyk dla wdowy po
Piotrze Duninie Wincentynie Leżańskiej ponownie potwierdził przywileje miasta.
W latach 1511-1521 r. plebanem jest Jan Skotnicki herbu Rola. W 1523 r. król
Zygmunt jednym aktem potwierdził przywileje miasta i zmienił targ na wtorek. Stanisław
Dunin właściciel Ujazdu był w latach 1550-1556 kasztelanem łęczyckim. Po nim
dobra te przejął brat jego Wincenty, stolnik łęczycki, a jego córka Anna
ostatnia z rodu w 1594 r. wnosi w posagu miasto Ujazd mężowi Pawłowi
Szczawińskiem herbu Prawdzic, który piastował kolejno wysokie godności w
Polsce: kasztelana sochaczewskiego, brzezińskiego, starosty sochaczewskiego,
łęczyckiego, i wareckiego, wreszcie ochmistrza dworu królowej Anny Jagiellonki.
Za rządów Szczawińskiego w Ujeździe bywało 3 księży, bo obok proboszcza i
wikarego Szczawińscy mieli własnego kapelana. Syn jego Jan Szczawiński dziedzic
miasta Ujazd i miasta Wieniawa, który zmarł 30 listopada 1615 r. w wieku 35 lat
i został pochowany w kościele w Ujeździe za wielkim ołtarzem, gdzie jego żona Dorota
Ukrowiecka (inne źródła- Uhrowiecka) postawiła marmurowy pomnik przedstawiający
rycerza w zbroi spoczywającego na boku podpartego ręką, z następującymi
napisami: u góry nad pomnikiem:
"Jan ze Szczawina Wielkiego w tym podziemny grobie
Acz przyjdzie bóg świat sądzić, odpoczywa sobie Tu śmiertelne zwłoki, tu ciało
schowano Dusze, przejego cnoty do nieba wezwano Przeżywszy lat 35 umarł dnia 20
Lystopada Roku Pańskiego 1612"
i u dołu nad pomnikiem:
"Tu odpoczywa sobie zasnąwszy w sen wieczny Jan Szczawiński wielkiej
cnoty dziedzic tutejszy Przodków swych sławę, męstwo na sobie trzymając Umarł
niebieskich pociech w nadziey zostając Na płacz wszystkim ubogim y
potrzebującym Y na lament w klasztornych gmachych mieszkającym Dorota krwie
przezacney Vrowieckich domu To wszystko co tu widzisz małżonkowi swemu
Zbudowawszy w sierostwie szczególną została Nie dziw synogarlicy podobną byd
chciała."
Nagrobek ten nadal znajduje się w barokowym kościele,
wybudowanym w latach 1676 - 80 kosztem Andrzeja Olszewskiego z Olszowej koło
Ujazdu, prymasa Polski, który koronował Jana Sobieskiego na króla
Rzeczypospolitej.
W 1620 r. miasto ponownie zmienia właściciela na Kaspra
Denhoffa herbu Świnka, który go kupuje od Szczawińskich za fundusze swej żony
Aleksandry z Koniecpolskich. Ród Denhoffów pochodzący z Portugalii osiedlił się
w XII w. Na Żmudzi i Inflantach. Tam właśnie Otto Denhoff był wojewodą
derbskim, a brat jego Teodor wojewodą inflanckim. Ród ten żył w dobrej
komitywie z dworem polskim. Wnuk Teodora, a syn Gerarda, Kasper Denhoff z tego
powodu musiał w czasie najazdu Szwedów na Inflanty jako starosta laiski
schronić się na dworze króla w Polsce, gdzie wkrótce uzyskał znaczne wpływy,
zwłaszcza, że przy okazji zaślubin z Aleksandrą Koniecpolską porzucił kalwinizm
i stał się gorliwym katolikiem. Król powierzył mu starostwo bolesławskie i
radomszczańskie, a po śmierci teścia uczynił go wojewodą sieradzkim. Właśnie on
został wspomnianym przeze mnie wcześniej właścicielem Ujazdu, fundując
jednocześnie dla parafii piękny dzwon z takim oto napisem:
"+DOMINI VIRGINI SOSPITAERICI ET SPEI NOSTRAE
DIVISQUE TUTELARIBUS ILLRMUS DNUS CASPARUS +COMES A DONHOFF PALATINUS SIRADIEN
LAISCEN BOLESLAVIEN RADOMSCEN CAINEUS SUMMUS +S REGINALIS MTTIS AULAE PREFECTUS
AERAMENTUM HOC INSTAURA RI CURAVIT AD MCXII".
co, jak podają źródła kościelne, oznacza "Pani Dziewicy
wybawicielce i nadziei naszej i opiekunom Boskim najjaśniejszy pan Kasper
hrabia Donhoff wojewoda sieradzki starosta (...) bolesławski radomszczański
przełożony dworu Majestatu jego królewskiej Mości spiż ten odlać nakazał roku
Pańskiego 1112." Ten zabytkowy i bardzo drogocenny dzwon miał, i co
najważniejsze ma do chwili obecnej, przede wszystkim piękne brzmienie, 85 cm
średnicy oraz 75 cm wysokości. Doczekał się również ładnej, choć nieco niskiej
wieży (patrz fotos) z 1810 roku.
Dziwić może data widniejąca na dzwonie (patrz wyżej).
Dostępne źródła próbują wyjaśniać ją na dwa sposoby:
1. Odlewnik mógł się pomylić i opuścić między literami M. i
C literę D. Wtedy litery tworzyły by datę MDCXII, czyli wskazywały by na rok
1612 (Fundator Kasper Denhoff żył w latach 1588- 1645). Jednakże w tym
przypadku ostatnie dwie cyfry tworzące rok 12 powinny być późniejsze, gdyż
Denhoff później przybył do Ujazdu.
2. Data widniejąca na dzwonie może oznaczać rok, w którym
ród Denhoffów przeniósł się z Portugalii do Inflantów, a końcowa data XII
mogłaby oznaczać rok, w którym fundator dzwonu przyjął wiarę katolicką.
W II - połowie XVII Kasper Denhoff buduje nowy pałac,
wykorzystując mury po zniszczonym zamku. W połowie XVII w. po upadku kościoła i
parafii w Małczu, przydzielono do parafii w Ujeździe wsie: Skrzynki,
Przesiadłów, Sangrodz, Niewiadów i Zaosie.
27 stycznia 1620 roku w okolicach Ujazdu, na terenie wsi
Olszowa narodził się człowiek, który odegrał znaczącą rolę w historii nie tylko
Ujazdu, ale również całej Polski - Andrzej Olszewski, którego ochrzczono 15
sierpnia w kościele w Ujeździe. Był on synem Waleriana i Zofii z Duninów,
którzy byli dziedzicami wsi Olszowa. Andrzej dobrze się uczył. Po ukończeniu
studiów w Kaliszu i Krakowie ojciec wysłał go na dalsze nauki, za namową Kaspra
Denhoffa, do Rzymu i Paryża. Ukończył je doktoratem. Gdy wrócił do kraju został
kanclerzem prymasa Łubieńskiego, którą to funkcję pełnił przez pięć lat,
poznając przy okazji dwór królewski. Dzięki swym nieprzeciętnym zdolnościom
został podkanclerzem koronnym i biskupem chełmińskim. Gdy Polskę najechali
Szwedzi, Andrzej udał się razem z królem Janem Kazimierzem na Śląsk, zaś po
jego śmierci decydował o elekcji Jana Korybuta Wiśniowieckiego. Kilka lat
później uczestniczył w wyborze Jana III Sobieskiego, którego koronował. Król z
wdzięczności wyjednuje mu arcybiskupstwo gnieźnieńskie, a później prymasostwo
polskie. Andrzej właśnie polecił wybudować w 1674 roku nową świątynię, która
miała powstać na miejscu starej, drewnianej, która to z kolei po 250 latach
użytkowania chyliła się ku upadkowi. Po śmierci Olszowskiego w 1677 roku budowę
przejął i dokończył brat stryjeczny prymasa Jan Olszewski w 1680 roku.
Konsekracji dokonał wnuk Kaspra Denhoffa Jerzy Albrecht, który, podobnie jak
Andrzej Olszewski, także studiował zarówno w Kaliszu jak i w Rzymie, w 1694
roku , o czym świadczy napis na odwrotnej stronie portretu, wiszącego w
zabytkowej świątyni do czasów obecnych.
W 1775 r. miasto miało 52, w 1790 r. - 60 , a w 1820 r. 77
domów w tym 3 murowane. W 1789 miasto liczyło 396 mieszkańców, a za czasów
pruskich żyło na terenach Ujazdu 481 ludzi, w tym 53 rzemieślników.
Apolonia Denchoff wniosła w posagu miasto Ujazd Tomaszowi
Ostrowskiemu herbu Rawicz, kasztelanowi czerskiemu, któremu król utwierdził
wszystkie przywileje dla Ujazdu. W 1812 r. Tomasz Ostrowski wybudował pałac
drewniany na miejscu ruin poprzedniego, oraz kazał sporządzić pieczęć
"Państwo Ujazd" i wybijał własne pieniądze. Postanowił również za
przykładem Małachowskich z Końskich uprzemysłowić podległe sobie tereny.
Ostrowski był człowiekiem dobrze wykształconym. Urodził się
w 1735 r. w Ostrowie koło Lublina kształcił się w kraju i za granicą. W
młodości pełnił różne funkcje publiczne. W 1765 r. występował jako poseł w
Rzymie i Berlinie, potem był wysokim urzędnikiem i pełnił funkcje przy królu. w
1793 r. po rozbiorze Polski osiadł na swoich dobrach w Ujeździe , potem
przeniósł się na Ukrainę i zajął gospodarstwem . Zm. 5 lutego 1817 r. w
Warszawie.
Z rodziną Ostrowskich wiąże się znaczący wzrost gospodarczy
Ujazdu. W rok po rozbiorach Ujazd odwiedził król Prus Fryderyk Wilhelm.
Uroczyste przyjęcie, jakie zgotowane zostało dostojnemu gościowi, podniosło
rangę miejscowości, która w ówczesnym podziale administracyjnym po rozbiorach
znalazła się właśnie pod zaborem pruskim. W okresie wojen napoleońskich
znaczenie Ujazdu nieco podupadło, ale już w początkach istnienia Królestwa
Polskiego nastąpiło ponowne ożywienie tutejszej gospodarki. Jeszcze w końcu
XVIII wieku powstały tu pierwsze zakłady metalurgiczne (fryszerki), w których
wytapiano stal z odkrytych w tutejszych okolicach złóż rud żelaza. Upadek
przemysłu metalurgicznego związany był z przeprofilowaniem tutejszej produkcji
na tkactwo, które w tamtym okresie było znacznie bardziej opłacalne wobec
intensywnie rozwijającego się w centrum Królestwa Polskiego przemysłu
włókienniczego. W 1823 roku ze Śląska sprowadzono tutaj pierwsze rodziny
tkaczy. Pierwsze zakłady tkackie powstawały w okolicach dzisiejszej ulicy
Antolin (od imienia Antoniego Ostrowskiego, który sprowadził tam wymienionych
wyżej tkaczy).
Po Tomaszu Ostrowskim dobra rodzinne przejęli jego synowie:
Antoni i Władysław Ostrowscy. W 1812 r. dla Antoniego wybudowano dwa pałace:
Klasycystyczny nad rzeką Wolbórką, który dał początek dzisiejszemu Tomaszowowi
Mazowieckiemu oraz neogotycki w Ujeździe, który zresztą istnieje do dziś.
Bracia brali czynny udział w powstaniu 1830-1831. Po upadku powstania
styczniowego Ujazd stracił prawa miejskie, których nie odzyskał do dnia
dzisiejszego; zyskał je jednak już w 1830 roku Tomaszów. Braciom Ostrowskim
władze carskie skonfiskowały wszystkie dobra, a oni zmuszeni byli wyemigrować
do Paryża. W Paryżu zm. Antoni a Władysław wrócił do kraju i zm. w 1869 r. w
Warszawie jako literat. W Ujeździe nie działo się w tym czasie najlepiej. W
1850 r. pożar zniszczył 47 domów w centrum miasteczka. Na 1020 mieszkańców 700
(!) zostało bez dachu nad głową.
W 1869 r. car Aleksander II pozwolił Stanisławowi
Ostrowskiemu wykupić dobra rodzinne oprócz miasta Ujazd i Tomaszów, które
przeszły na własność rządową. W tymże roku Ujazd utracił prawa miejskie,
których nie odzyskał po dzień dzisiejszy Od tego czasu miejscowość straciła na
znaczeniu i zaczęła spełniać coraz bardziej drugorzędną rolę, stając się
faktycznie niewielką osadą handlową posiadającą jedynie drobne warsztaty
rzemieślnicze z dominującym w regionie rolnictwem.. W 1870 r. w osadzie było 79
parterowych domów i 1190 mieszkańców, z czego 764 osoby to ludność żydowska.
Następnym właścicielem dóbr ujezdzkich był Juliusz
Ostrowski, który poślubił w Paryżu w 1882 r. Marię Delfinę Tyszkiewicz, a od
1880 r. osiadł na gospodarstwie i w 1887 r. zaczął pisać i wydał "Księgę
herbową rodów polskich". Ostatnim właścicielem dóbr w Ujeździe był jego
syn Jan Krystyn Ostrowski do roku 1945, kiedy na podstawie reformy rolnej
majątek Ujazd został rozparcelowany, a pałac bez konserwacji uległ daleko
posuniętej dewastacji. Z gruntów położonych w pobliżu zabudowań gospodarczych
utworzono PGR. Pamiątkę po hr. Ostrowskich w kościele w Ujeździe stanowi
kaplica Matki Boskiej, dobudowana do prezbiterium naprzeciwko zakrystii przez
Stanisława Ostrowskiego w 1880 roku.
Pierwsza spółdzielnia spożywcza pod nazwą." Spółka
Rolniczo - Spożywcza ", przemianowana później na " Spółdzielnię
Rolniczo- Handlową Rolnik " powstała w Ujeździe w 1909 r. W 1911 roku
zorganizowano Kasę Spółdzielczą, która obecnie działa jako Bank Spółdzielczy.
Wiosną 1915 r. powstała Ochotnicza Straż Pożarna oraz orkiestra dęta przy
straży. Po zakończeniu I wojny światowej w pobliskim Niewiadowie powstaje
fabryka przemysłu zbrojeniowego "Nitrat", która była pod kontrolą
gospodarczą Spółki Akcyjnej Polskich Zakładów Chemicznych. Sam Ujazd pozostawał
nadal centrum handlowym i targowym z rozwijającym się rzemiosłem. Zorganizowano
tu również w tym czasie przedszkole i pierwszy Urząd Pocztowy, ponieważ dawniej
korespondencja i gazety były dowożone z pobliskich Rokicin, gdzie poczta
istniała już wcześniej. Ujazd posiadał również dwa młyny wodne turbinowe,
garbarnię oraz posterunek policji. Rozwinięty był przemysł rękodzielniczy:
stolarstwo, szewstwo, krawiectwo, kołodziejstwo, kowalstwo, ślusarstwo,
tapicerstwo.
Podczas II wojny światowej (7. IX. 1939 r.) na Ujazd spadły
pociski niemieckie i został on w 80 % spalony. Latem 1943 r. Niemcy wysiedlili
Polaków z ulicy Zagajnikowej i utworzyli tam getto dla Żydów. Po pewnym czasie
żandarmi niemieccy zaczęli wywozić ich do obozów koncentracyjnych (ostatni
transport - 6. I. 1944 r.), skąd już nigdy żaden z nich do Ujazdu nie wrócił.
Działała również w czasie okupacji konspiracja. Okupanci prowadzili zmasowaną
akcję eksterminacyjną, obejmującą przede wszystkim ludność pochodzenia żydowskiego,
która osiadała na tych terenach głównie w okresie międzywojennym. Wspominając
walki o niepodległość kraju nie należy zapominać o tym, że z Ujazdu pochodziło
aż 4 uczestników obrony Westerplatte. Po zakończeniu drugiej wojny światowej
Ujazd staje się siedzibą gminy, następnie gromady zaś po reformie
administracyjnej roku 1973 ponownie staje się siedzibą władz gminy.
W czasie II wojny światowej zorganizowano w Ujeździe
spółdzielnię spożywców, a w czerwcu 1945 r powstała istniejąca do dziś Gminna
Spółdzielnia "Samopomoc Chłopska".
W Ujeździe od dawna znajdował się Sąd Gminny, który
przeniesiono po I wojnie światowej do Tomaszowa Mazowieckiego. Budynek
drewniany- siedzibę sądu w Ujeździe rozebrano i na jego miejscu powstała
piekarnia.
Po wojnie Gminą zarządzali Naczelnicy, a po zmianie ustroju,
aż do dnia dzisiejszego Wójtowie. Przekrój Włodarzy Gminy Ujazd w latach
1973 - 2014 przedstawia sie następująco:
styczeń 1973 – maj
1976
Naczelnik Gminy Henryk Wielgo
maj 1976 – maj 1982 Naczelnik
Gminy Kazimierz Domżalski
lipiec 1982 - marzec
1988
Naczelnik Gminy Sylwester Grzelczak
marzec 1988 - marzec
1990
Naczelnik Gminy Ryszard Buczyński
marzec 1990 – czerwiec 1990
p.o. Naczelnika Gminy Władysław Uptas
czerwiec 1990 – listopad 2002
Wójt Gminy Bernard Korzeniowski
listopad 2002 – listopad
2012
Wójt Gminy Włodzimierz Goździk
marzec 2013 – listopad 2013
Wójt Gminy Marcin Grzelczak
grudzień 2014 – do chwili obecnej
Wójt Gminy Artur Pawlak